Ngày xưa Biên Hòa – Đồng Nai người ta đặt tên cho chợ là cổ kính lắm. Những sản phẩm độc đáo trên thị trường đều có tên gọi gắn với điều kiện tự nhiên… Mỗi cái tên đều rất đơn giản, dễ nhớ nhưng không kém phần độc đáo và thường được nhận biết.

Tên chợ Tân (phường Bửu Hòa, TP.Biên Hòa) gắn với nhiều sự kiện lịch sử.

Trải qua bao thăng trầm của thời gian, chợ ngày nay được đặt tên trên cơ sở đơn vị hành chính theo ấp, khu phố, xã, phường. Dù tên gọi không còn sơ khai, hồn nhiên như xưa nhưng về cơ bản, văn hóa chợ truyền thống vẫn được gìn giữ và phát huy.

* Từ tên chợ đến sự mộc mạc, chân chất…

Khi nhắc đến chợ ở Biên Hòa – Đồng Nai, hỏi sơ qua những cái tên như chợ Bến Gỗ (xã Tân Triều, huyện Vĩnh Cửu), chợ Bến Gỗ (phường An Hòa), chợ Chiều (phường Hiệp Hòa), chợ Tân Thùng. Làng Dài, phường Phú Hòa), chợ Chút (phường Dân Biên) TP.Biên Hòa… bỗng gieo vào lòng chúng tôi một câu hỏi: Tại sao tiền nhân lại đặt tên như vậy? Hoặc mang theo đặc sản của mỗi địa phương hoặc một thứ gì đó khác, nhưng cho đến hôm nay, dù trải qua bao biến cố, thăng trầm, cái tên chợ vẫn nằm trong lòng người dân.

Là một trong những ngôi chợ lâu đời và sầm uất nhất ở khóm Bình Long (phường Bửu Hòa), nhưng lớp trẻ Biên Hòa ngày nay ít ai hiểu vì sao chợ có tên là chợ Tân. Lý giải về nguồn gốc tên chợ, TS. Ông Lý Quang Cẩn (Ban Tuyên giáo tỉnh) cho biết, chợ làng Bình Long đổi tên thành chợ Bình Thiên, chợ Lò Ký, chợ Lò Ký, chợ Lò Ký. Phong trào Đại Sơn và lực lượng Nguyễn An ở Biên Hòa. Để bảo vệ Trấn Bình, quân của Đại Sơn đóng đồn ở làng Bình Long gần chợ Bình Tiên. Dân làng Pin Lộng lâu dần gọi là chợ Dân Thành cho đến ngày nay.

“Sở Đàn ngày nay đang trong quá trình hình thành và phát triển với bao biến đổi, thăng trầm của lịch sử, vùng đất xưa thuộc làng Bình Long, phường Phú Hòa, trải qua nhiều tên gọi, Sở Đàn là nơi giao lưu kinh tế, văn hóa của cư dân của làng Bình Long, và nói chung trên con đường phát triển của vùng đất Biên Hòa – Đồng Nai là vậy” – TS Lữ Quang Cẩn nói.

Từ tên làng và đặc điểm mặt hàng bày bán, khi họp chợ, người dân làng Bến Cá (nay là ấp Tân Triều, xã Tân Bình, huyện Vĩnh Cửu) lấy tên làng đặt tên chợ Bến Cá. Theo các nhà nghiên cứu, với điều kiện tự nhiên thuận lợi, giao thông đường thủy dễ dàng, Bến Kha nhanh chóng thu hút cư dân người Việt đến định cư. Trong quá trình định cư, các tộc người bộ lạc đã lấn dần vào rừng già và nhường khu vực Bến Kha cho người Việt định cư. Hoạt động sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp trong và xung quanh làng Bến Kha phát triển, nhu cầu trao đổi hàng hóa nảy sinh, chợ Bến Kha dần hình thành, đáp ứng nhu cầu của cả người bán và người mua.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, chợ Bến Kha cùng cư dân chứng kiến ​​sự “thay da, đổi thịt” từ vùng đất trù phú màu mỡ. Bến Cá là chợ đầu mối nhộn nhịp các mặt hàng thủy, hải sản. Năm 2005, xã Đôn Bin xây chợ mới cách vị trí cũ 800m. Chợ xưa vẫn hoạt động và giữ được một số phong tục xưa, lễ hội cúng chợ.

Xem thêm: “ Thực đơn là gì – Khái niệm thực đơn là gì

Dễ dàng đặt tên chợ theo tên hàng hóa mua bán, chợ Chiều ra đời ở làng Hiệp Hòa (nay là chợ Mới – chợ Hiệp Hòa, TP. Biên Hòa) khi người Việt miền Trung di cư vào Cù Lao Phố. Ông Ba Nghiệp mô tả: “Chợ Chiều xưa – nay đổi tên là chợ Mới – đầu thế kỷ 20 có nhiều cửa hàng chuyên bán chiếu và một số mặt hàng khác. các cù lao hai bên sông gần Bến Kho là nguyên liệu Cói được khai thác.

Chợ Chiều thôn Hiệp Hòa nay đã đổi tên thành chợ Mới – chợ Hiệp Hòa (TX. Biên Hòa), nhưng nhiều người vẫn nhớ và gọi bằng cái tên chợ Chiều.

Năm 1679, Trần Tường Xuyên dẫn một nhóm người Hoa đến định cư ở Bình Hòa, phát triển nơi đây thành một thương cảng nội địa. Sự hưng thịnh của thương cảng Cù Lao Phố tạo môi trường thuận lợi cho việc mua bán, trao đổi hàng hóa tại Chợ Chiều thôn Hiệp Hòa – từ thuở khai hoang Đồng Nai cho đến ngày nay.

Không giống như các thị trường phát triển sau này, thường được đặt tên theo các đơn vị hành chính, tên các thị trường lâu đời hơn là cổ xưa và hữu cơ. Trải qua bao biến cố nhưng những thăng trầm của những cái tên chợ xưa vẫn luôn đọng lại trong tâm trí người dân. Chính vì những đặc điểm này mà nhiều người không muốn đặt tên chợ theo đơn vị hành chính vì sợ làm mất ý nghĩa của tên gọi đã tồn tại hàng trăm năm.

* Đến bảo tồn văn hóa chợ truyền thống

Gắn liền với lịch sử và văn hóa lâu đời, tên gọi chợ truyền thống ở Đồng Nai nói riêng và cả nước nói chung là nơi thể hiện nét đặc trưng văn hóa vùng miền. tiến sĩ Theo ông Lữ Quang Cán, chợ truyền thống có yếu tố văn hóa dân gian, là chất xúc tác thúc đẩy sự gần gũi, thân thiết, giản dị, tế nhị, ồn ào và hài hòa. Với hơn 300 năm hình thành và phát triển, văn hóa chợ truyền thống của Đồng Nai khác với nhiều vùng miền khác.

“Giờ chợ Biên Hòa – Đồng Nai họp sáng, chiều hoặc cả ngày thay vì phiên chẵn, lẻ như chợ phía Bắc. Đơn cử như chợ Quảng Biên (huyện Trảng Bom) chủ yếu họp chợ, trao đổi, mua bán vào buổi chiều. Tên chợ ghép hai nhóm, người Biên Hòa và người Quảng Bình. Hiện nay, chợ Quảng Biên được biết đến là chợ chuyên bán các loại đặc sản Huế” – TS Lữ Quang Cẩn chia sẻ.

Đặc biệt, nhiều chợ ở Đồng Nai vẫn giữ truyền thống họp chợ hàng năm. trong đó có chợ Bến Ka vào ngày 17 tháng 7 âm lịch; Chợ Đại Phước, chợ Long Thọ (huyện Nhơn Trạch) Cúng vào ngày 29 tháng 7 âm lịch… Các nhà nghiên cứu văn hóa đều cho rằng, Lễ cúng chợ Đồng Nai thực sự mang giá trị văn hóa tinh thần. Việc duy trì và phát huy lễ hội chợ phiên giúp làm giàu thêm bản sắc văn hóa quê hương, gắn với việc thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và việc xây dựng, phát huy nền văn hiến Việt Nam.